1.In de katholieke theologie vormt de triniteitsleer een van de belangrijkste dogmatische beginselen van het geloof. Eén en dezelfde persoonlijke God uit zich in drie verschillende personen, namelijk als Vader, Zoon en Heilige Geest.

Recent herbevestigde het Hof van Justitie dat het consumenten(contracten)recht geen triniteit(sleer) kent [2]. Hoewel de consument - en zijn medeschuldenaar - en de zekerheidsteller zich tegenover de kredietgever verbinden tot de terugbetaling van het kapitaal, verkeren zij feitelijk en juridisch niet in dezelfde situatie. Deze verschillende hoedanigheid leidt er toe dat zij niet dezelfde bescherming genieten. In deze annotatie gaan wij na op welke gronden men deze categorieën van personen uit elkaar kan halen en analyseren wij hoe dit onderscheid een impact heeft op het niveau van bescherming dat zij genieten.

2.Wij starten onze bespreking met een omschrijving van het consumentenbegrip. Hoewel dit begrip - naast het ondernemingsbegrip - een van de centrale kernbegrippen is van het Europese en nationale consumenten(contracten)recht bevat het primair EU-recht geen definitie ervan. In de secundaire Europese regelgeving definieert men de “consument” wel [3]. De consument is “iedere natuurlijke persoon die handelt voor doeleinden die buiten zijn bedrijfs- of beroepsactiviteit vallen”.

Twee criteria bakenen het consumentbegrip af [4]. Ten eerste komen enkel natuurlijke personen in aanmerking om als consument te worden gekwalificeerd. Tenzij een nationale wetgever voorziet in een gelijkaardig beschermingsniveau voor (bepaalde) rechtspersonen [5] of wanneer de partijen contractueel de bescherming uitbreiden, genieten vennootschappen en verenigingen vooralsnog geen (gelijkaardige) bescherming als (een) consument [6].

Ten tweede hanteert men een objectief, functioneel bestemmingscriterium om het begrip af te bakenen. Louter het feit dat de natuurlijke persoon de overeenkomst sluit voor privédoeleinden is bepalend. Het (subjectieve) kennisniveau en/of de vertrouwdheid van de natuurlijke persoon met de transactie speelt geen rol bij de afbakening van het consumentenbegrip [7].

Op basis van de cumulatieve toepassing van de beide criteria kan men het personeel toepassingsgebied van het consumenten(contracten)recht afbakenen. Het consumenten(contracten)recht is van toepassing op overeenkomsten gesloten tussen een professionele verkoper of dienstenverstrekker en een consument of meerdere consumenten, die optreden als medeschuldenaars/kredietnemers [8].

3.De keuze voor deze objectieve criteria is grotendeels ingegeven door het nodige pragmatisme. De rechtszekerheid dreigt immers in het gedrang te komen indien subjectieve criteria gebruikt worden. Contractpartijen en - in het kader van een procedure - rechters zouden anders telkens moeten nagaan wat het cognitieve en het gedragseconomische [9] kennisniveau van de betrokken medecontractant is.

Dit objectieve criterium is helaas niet vrij van interpretatieve discussies. De praktijk toont aan dat natuurlijke personen producten of diensten niet steeds louter aanschaffen voor privédoeleinden. Al dan niet om fiscale redenen, sluit een zelfstandige bijvoorbeeld wel eens een autolening voor een wagen die hij deels voor zijn beroep en deels voor zijn gezin gebruikt. Hetzelfde fenomeen kan zich ook voordoen bij woningkredieten, waarbij de gezinswoning gedeeltelijk gebruikt wordt voor de praktijk van de zelfstandige [10]. De vraag rijst hoe we het objectief bestemmingscriterium moeten toepassen bij deze gemengde overeenkomsten, die de natuurlijke persoon deels voor privé- en deels voor professioneel gebruik sluit [11].

Het antwoord kwam er na een debat dat aanving met het arrest Gruber van het Hof van Justitie over de toepassing van het voormalige EEX-executieverdrag [12]^, [13]. In de arresten Gruber en Benincasa die allebei betrekking hebben op louter processuele geschillen, hanteerde het Hof van Justitie een zeer enge interpretatie van het objectief bestemmingscriterium. Enkel “een persoon die een overeenkomst heeft gesloten inzake een goed dat deels wel en deels niet voor beroepsmatig gebruik is bestemd, kan zich niet op de bijzondere bevoegdheidsregels van de artikelen 13 tot en met 15 executieverdrag beroepen, tenzij het beroepsmatige gebruik dermate marginaal is dat het in de globale context van de betrokken verrichting onbetekenend is; dat het niet-beroepsmatige aspect zwaarder weegt is daarbij irrelevant” [14]. Het Hof argumenteerde zelfs dat bij een gemengde overeenkomst de consument moet aantonen dat het beroepsmatig karakter irrelevant is [15].

Bepaalde auteurs trokken in de nasleep van dit arrest deze enge definitie door naar de materieelrechtelijke bepalingen van het consumentencontractenrecht [16].

Het Hof leek in het arrest Gruber echter zelf aan te geven dat zijn enge interpretatie ingegeven was door het specifieke kader van de EEX-verordening. Het moest zich immers uitspreken over “bijzondere bevoegdheidregels” die een enge interpretatie van het consumentenbegrip rechtvaardigden [17]. Dit impliceert dat men de enge interpretatie niet zonder meer kan transponeren op materieelrechtelijke bepalingen [18]. Integendeel, bij materieelrechtelijke bepalingen vallen gemengde overeenkomsten onder het consumentencontractenrecht wanneer de natuurlijke persoon de overeenkomst “hoofdzakelijk” voor privédoeleinden sluit [19].

De voorkeur voor deze ruime interpretatie in het consumentencontractenrecht komt voortaan ook duidelijk naar voren in de overwegingen bij de meest recente richtlijnen ter zake [20]. Het gaat weliswaar slechts om een bepaling in de overwegingen bij een richtlijn [21], maar men kan niet ontkennen dat deze ratio legis bij de laatste materieelrechtelijke richtlijnen duidelijk bepaalt dat een gemengde overeenkomst “een overeenkomst is gesloten voor doeleinden die deels binnen en deels buiten de handelsactiviteit van de persoon liggen en het handelsoogmerk zo beperkt is dat het binnen de globale context van de overeenkomst niet overheerst” [22]. In dat geval “dient die persoon echter ook als consument te worden aangemerkt” [23].

Het (doctrinaire) debat rond de gemengde overeenkomst werd (voorlopig) ook in België bezegeld door een arrest van het Hof van Cassatie van 17 oktober 2014 [24]. Op grond van een letterlijke lezing van oud-artikel 1, 1° wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet [25] poneerden bepaalde auteurs de stelling dat enkel kredietovereenkomsten die uitsluitend voor privédoeleinden waren gesloten, onder de wet vielen [26]. Men kon echter op basis van de ratio legis bij de wet consumentenkrediet argumenteren dat gemengde overeenkomsten ook onder haar toepassingsgebied vielen voor zover zij hoofdzakelijk voor privédoeleinden werden gesloten [27]^, [28]. Het Hof van Cassatie sprak zich op 17 oktober 2014 uit in het voordeel van deze laatste - ruime - interpretatie van oud artikel 1, 1° wet consumentenkrediet. Uit de feiten in het bodemgeschil bleek dat de kandidaat-kredietnemers een handelsvennootschap wouden oprichten. Bij de kredietaanvraag meldden de beide kandidaat-kredietnemers aan hun kredietgever dat zij een lening wensten om de oprichting te financieren. Uit de feiten bleek voorts dat zij niet alleen aandeelhouder waren van de vennootschap. Een van de mede-aandeelhouders/kredietnemers werd zelfs benoemd tot bestuurder. Tot slot bleek ook a posteriori dat het ontleende bedrag effectief was aangewend om de vennootschap op te richten. Afgaande op deze feiten besliste de feitenrechter dat de wet consumentenkrediet niet van toepassing was op de litigieuze kredietovereenkomst. Enkel een natuurlijke persoon die handelt met een oogmerk dat geacht kan worden vreemd te zijn aan zijn handels-, beroeps- of ambachtelijke activiteiten, geniet bescherming als consument. Dit was volgens het hof van beroep in casu niet het geval aangezien de kredietovereenkomst uitsluitend of overwegend gesloten was ter financiering van beroepsdoeleinden. Uiteindelijk meende het Hof van Cassatie dat een kredietnemer-natuurlijke persoon slechts als een consument in de zin van de wet consumentenkrediet beschouwd kan worden als hij de kredietovereenkomst “hoofdzakelijk” sluit voor privédoeleinden [29]. Indien er sprake is van een gemengde kredietovereenkomst moet het professioneel gebruik dus ondergeschikt zijn aan het privégebruik [30].

Los van de eventueel nog aanslepende doctrinaire discussie [31], blijft het in de rechtspraktijk niet steeds eenvoudig om (post factum) uit de feiten af te leiden of de overeenkomst “hoofdzakelijk” gesloten is voor privédoeleinden [32]. In beginsel - of beter in theorie - betekent dit dat de consument 51% van de aanschafte goederen of diensten moet gebruiken voor zijn privégebruik. Om interpretatieproblemen achteraf te vermijden, doen partijen er dus goed aan het werkelijke doel van de overeenkomst bij de contractsluiting duidelijk te omschrijven in de overeenkomst doch zonder dat dit de sterkere contractpartij ertoe mag aanzetten om het doel zo te omschrijven dat het toepasselijke wettelijke kader zou kunnen worden omzeild. Secundair speelt ook de wil van de partijen mee bij interpretatieproblemen achteraf. Bij blijvende twijfel kan de rechter ook rekening houden met de werkelijke bestemming die partijen achteraf geven aan de aangekochte goederen [33]. De rechter moet er zich dan echter voor behoeden om de werkelijke bestemming a posteriori voorrang te geven op de gemaakte afspraken ten tijde van de contractsluiting, indien deze laatste duidelijk strijdig zijn met de latere doelsafwending door de consument [34]. Het doel van de overeenkomst - en bij uitbreiding het toepassingsgebied van het toepasselijke wettelijke kader - moet(en) immers beoordeeld worden op de datum van het sluiten van de overeenkomst [35].

4.Van zodra de natuurlijke persoon aantoont dat hij een consument is, geniet hij de iure de bescherming van het consumenten(contracten)recht. Het Hof van Justitie oordeelde in het arrest Bucura dat deze bescherming eveneens geldt voor iedere medeschuldenaar [36]. Uit de beschrijving van de feiten in dit arrest blijkt dat de heer Ciobanu op 20 augustus 2008 met een kredietgever een kredietovereenkomst sloot, waarbij de consument de kredietopening kon gebruiken door middel van een kredietkaart met een limiet van omgerekend 7.038 EUR. Nadien ondertekende mevrouw Bucura een addendum bij deze kredietovereenkomst [37].

De feiten die in het arrest opgenomen zijn, zijn zeer summier geschetst waardoor wij niet met zekerheid kunnen stellen waarom het Hof de medeschuldenaar hier niet als “consument” kwalificeert, maar eerder consequent spreekt over een “medeschuldenaar” [38]. Wij kunnen uit deze woordkeuze wel afleiden dat - ondanks de summiere weergave van de feiten - mevrouw Bucura geen zekerheidsteller is. Het belang van het onderscheid tussen een zekerheidsteller en een consument/medeschuldenaar komt hierna aan bod [39].

Het staat bovendien vast dat iedere (co-)schuldenaar - of deze nu initieel hoofdschuldenaar/contractpartij was of nadien pas toetrad tot de overeenkomst - de bescherming geniet als consument indien de volgende cumulatieve voorwaarden vervuld zijn:

• hij een natuurlijke persoon is; en
• hij hoofdzakelijk [40] handelt voor privédoeleinden [41].

Het Hof breidde in Bucura de bescherming in de richtlijn nr. 87/102/EEG inzake consumentenkrediet niet uit tot zekerheidstellers [42]. Het Hof bevestigde enkel dat medeschuldenaars dezelfde bescherming genieten als de (initiële) consument. Een medeschuldenaar die zich verbindt tot terugbetaling van een krediet bevindt zich immers in dezelfde feitelijke situatie als de consument/co-kredietnemer. Een consument-zekerheidsteller en een consument-kredietnemer bevinden zich daarentegen in het bijzonderkredietrecht in een andere situatie [43]. De consument-zekerheidsteller staat immers slechts accessoir in tot terugbetaling van het krediet. De consument/kredietnemer is als hoofdschuldenaar in eerste orde gehouden tot (terug)betaling van de vervallen en opeisbare bedragen.

Deze visie over de bescherming van medeschuldenaars vonden wij ook reeds deels terug in de Belgische rechtspraak en rechtsleer. Zo had het Hof van Cassatie zich reeds uitgesproken over bepaalde hoofdelijk gehouden kredietnemers. Indien zij gehuwd zijn bij de contractsluiting, mag de kredietgever rekening houden met de gezamenlijke kredietwaardigheid in plaats van de individuele terugbetalingscapaciteit van de echtgenoten te moeten beoordelen [44].

5.De consument staat als hoofdschuldenaar in voor zijn (terug)betalingsverbintenis jegens de kredietgever. Om de terugbetaling van het krediet te waarborgen, eist de kredietgever soms dat de hoofdschuldenaar of een derde zich tot zekerheid stelt van de terugbetalingsverbintenis. De vraag rijst dan ook of een (derde-)zekerheidsteller een gelijkaardige bescherming geniet als de consument-kredietnemer onder het Europees consumenten(krediet)recht.

In deze annotatie verdient de derde-zekerheidsteller extra aandacht. De consument-kredietnemer kan weliswaar zelf ook een zekerheid vestigen en in die zin onder twee hoedanigheden tot de overeenkomst gehouden zijn. Deze consument-kredietnemer-zekerheidsteller geniet echter sowieso reeds een hoog beschermingsniveau in zijn hoedanigheid van consument-kredietnemer zodat de vraag naar bescherming daar minder pertinent aan de orde is. Bovendien staat de derde-zekerheidsteller in met zijn eigen vermogen voor de schuld van een ander. Hij kan als derde ook moeilijker de openstaande schuldvordering en dus zijn eigen financieel risico bij de zekerheidstelling meten [45].

6.Het Europees recht heeft tot op heden de regels inzake de zekerheidstellers niet op uniforme wijze geharmoniseerd. De vraag rijst dus of een zekerheidsteller rechten kan puren uit andere consumenten(contracten)richtlijnen. Indien het antwoord op deze vraag bevestigend is, rijst de vraag uit welke richtlijnen hij rechten kan halen.

7.Een zekerheidsteller kan in beginsel slechts rechten puren uit het consumenten(contracten)recht indien hij een natuurlijke persoon is die handelt voor privédoeleinden [46]. Een rechtspersoon of een natuurlijke persoon die zich borgstelt voor zijn vennootschap waarin hij ook zaakvoerder/bestuurder is, komen ratione personae niet in aanmerking voor een de iure-bescherming van het consumenten(contracten)recht [47].

In de hier besproken beschikking in de zaak Dumitras preciseerde het Hof van Justitie dat een zakelijke zekerheidsteller bescherming geniet als consument indien hij als natuurlijke persoon gehandeld heeft voor privédoeleinden en geen functionele band heeft met de vennootschap waarvoor hij een zekerheid heeft gevestigd [48]. Hiermee bevestigt het Hof een recente strekking binnen bepaalde nationale hoven en rechtbanken die reeds eerder meenden dat de borg ontheven wordt van zijn verbintenissen indien er geen functionele band meer is tussen de persoonlijke borg en de hoofdschuldenaar [49].

In het onderliggende geding had SC Lanca SRL tussen 2005 en 2008 verschillende kredietovereenkomsten gesloten. P. Dumitras en M. Dumitras hadden zich voor deze kredieten zakelijk borg gesteld, waarbij eerstgenoemde tevens zaakvoerder en enig vennoot van SC Lanca SRL was. In 2009 sluit dezelfde kredietgever met SC Lanca Constructii SRL - waarvan noch P. Dumitras noch M. Dumitras zaakvoerder noch significante vennoten zijn - een kredietovereenkomst. De initiële kredietnemer, SC Lanca SRL, trad op als medeschuldenaar. Het nieuwe krediet had de herfinanciering en herschikking van de eerste drie kredieten van SC Lanca SRL tot doel. Op dezelfde datum als de kredietovereenkomst van 2009 verkocht SC Lanca SRL - met instemming van de kredietgever - haar schuld uit de drie kredietovereenkomsten aan SC Lanca ConstructiiI SRL. Hierdoor werd SC Lanca SRL ontslagen van haar verbintenissen. Bij de novatie waarborgden de beide zakelijke borgen wel de nieuwe kredietovereenkomst [50].

Het Hof sprak zich uiteraard niet uit over de feiten, maar gaf een interpretatief kader aan de verwijzende rechter. De Roemeense bodemrechter moet nu op basis van de feiten oordelen of een zaakvoerder van een vennootschap - waarvan de schuld via novatie werd overgedragen aan een nieuwe kredietnemer - en die zich in eigen naam en voor eigen rekening zakelijk borg stelde voor de verbintenissen van de nieuwe kredietnemer voor professionele doeleinden heeft gehandeld. Dit zou het geval zijn indien de heer Dumitras bij het vestigen van de zakelijke zekerheid heeft gehandeld op basis van zijn functionele band met SC Lanca SRL waarvan hij zaakvoerder was en wiens schuld jegens de kredietgever werd overgedragen aan de nieuwe kredietnemer [51]. Onrechtstreeks zou hij immers een professioneel belang kunnen hebben gehad om zich tot zekerheid te stellen voor de schuld van een vennootschap die zelf de schuld van zijn eigen vennootschap overneemt. Hij handelt dan immers niet voor privédoeleinden, maar met het oog op de verbetering van de vermogenspositie van zijn bedrijf.

Het Hof lijkt met de beschikkingen in de zaken Tarcau en Dumitras - in het bijzonder met het criterium van het ontbreken van enige functionele band met de vennootschap - terug te komen op een eerder arrest in de zaak Dietzinger. In Dietzinger oordeelde het Hof dat een borgtochtovereenkomst afgesloten door een consument-derdezekerheidsteller buiten het toepassingsgebied van de richtlijn nr. 85/877/EEG [52] viel wanneer de zekerheid gevestigd wordt voor de terugbetaling van een beroepsmatige schuld van de schuldenaar [53]. In Dietzinger koppelde het Hof de bestemming van de zekerheid dus aan de bestemming van de hoofdschuld [54]. In de zaken Tarcau en Dumitras kijkt het Hof louter naar de bestemming van de borgtochtovereenkomst en naar de band van de zekerheidsteller met de hoofdschuldenaar.

Een vergelijkbare tendens - over het toepasselijk burgerlijk of handelsrecht - zien wij ook in de Belgische rechtsleer en rechtspraak. In beginsel is een persoonlijke zekerheidstelling kosteloos, waarbij de zekerheidsteller geen economisch voordeel nastreeft en dit tot het bewijs van het tegendeel [55]. Initieel nam men dus aan dat de borg principieel burgerlijk van aard was [56]. Het hof van beroep te Antwerpen draaide de rollen echter om en leidde een vermoeden af uit de aard van de hoofdverbintenis. Indien de gewaarborgde schuldvordering een handelsdoel heeft, dan is de borgtochtovereenkomst eveneens van commerciële aard, tenzij de persoonlijke zekerheidsteller kan aantonen dat hij geen economisch voordeel nastreeft [57]. Deze Belgische rechtspraak zal zich voortaan bij consumenten moeten aanpassen aan de nieuwe redenering van het Hof. Het vertrekpunt van de beoordeling is voortaan de persoon van de zekerheidsteller en niet langer de aard van de hoofdverbintenis. Eerst moet men beoordelen of de zekerheidsteller een consument is of niet [58]. In bevestigend geval moet de bodemrechter onderzoeken of de consument-zekerheidsteller een functionele band heeft met de vennootschap wiens schuld hij waarborgt.

8.Zelfs indien de natuurlijke persoon-zekerheidsteller hoofdzakelijk handelt voor privédoeleinden kan hij niet uit alle consumentenrechtelijke richtlijnen rechten puren. Het Hof van Justitie oordeelde in het arrest Berliner Kindl Brauerei immers dat een borgtochtovereenkomst niet onder het toepassingsgebied van de richtlijn nr. 87/102/EEG inzake consumentenkredieten valt [59]. Deze richtlijn harmoniseerde immers enkel de regels inzake consumentenkredietovereenkomsten en beschermde dus enkel de consument die een kredietovereenkomst sluit [60]. Aangezien de persoonlijke borgsteller geen kredietovereenkomst sluit, valt hij ook niet onder de enge definitie van het consumentenbegrip in de zin van richtlijn nr. 87/102/EEG. Artikel 2, a) richtlijn nr. 87/102/EEG definieert de “consument” immers als “een natuurlijke persoon die ten aanzien van de onder deze richtlijn vallende transacties handelt voor doeleinden buiten zijn bedrijf of beroep” [61].

Het Hof besliste in het Berliner Kindl Brauerei -arrest echter niet dat een zekerheidsteller nooit consument kan zijn. Een zekerheidsteller-natuurlijke persoon die hoofdzakelijk handelt voor privédoeleinden is immers een consument in de zin van artikel 2, b) richtlijn nr. 93/13/EEG [62]. Het materieel en personeel toepassingsgebied van deze richtlijn is veel ruimer dan dat van de richtlijnen inzake consumenten- en hypothecair krediet. Richtlijn nr. 93/13/EEG is van toepassing op iedere overeenkomst gesloten tussen een verkoper en een consument [63]. Het Hof van Justitie bevestigde dit recent in de zaak Tarcau. In de beschikking stelt het Hof dat richtlijn nr. 93/13/EEG van toepassing “kan zijn op een hypotheek of borgtochtovereenkomst die tussen een natuurlijke persoon en een kredietinstelling is gesloten ter waarborging van de verplichtingen die een vennootschap in een kredietovereenkomst jegens die instelling is aangegaan, wanneer die natuurlijke persoon heeft gehandeld voor doeleinden die buiten zijn bedrijfs- of beroepsactiviteit vallen en geen functionele band heeft met die vennootschap” [64]. Een overeenkomst tot het vestigen van een zakelijke zekerheid of een persoonlijke borgtochtovereenkomst is weliswaar een accessoire overeenkomst bij de hoofdkredietovereenkomst, maar het blijft een aparte overeenkomst die de rechter kan toetsen op oneerlijke bedingen [65].

9.De ene persoon is de andere dus niet. Wegens de feitelijke verschillen kan een zekerheidsteller zich in beginsel op Europees niveau niet beroepen op de richtlijnen inzake het consumenten- en het hypothecair krediet. Enkel via een beroep op het gemeen Europees consumentencontractenrecht wordt hem een uitweg geboden. Hierna bekijken wij hoe de Belgische wetgever deze dualiteit tussen de zekerheidsteller en de consument-kredietnemer in het Belgisch bijzonder kredietrecht vorm geeft.

10.Zonder in deze annotatie hier verder op in te gaan, merken wij op dat de Belgische wetgever eveneens in het gemeen recht bescherming biedt aan de persoon die zich kosteloos borg stelt [66]. Iedere natuurlijke persoon die zich zonder enig economisch voordeel - rechtstreeks of onrechtstreeks - borg stelt voor een hoofdschuld van een natuurlijke persoon of rechtspersoon een zekere bescherming geniet [67].

Het (bijzonder) kredietrecht kent de zekerheidsteller bijkomend bepaalde rechten toe [68].

11.Iedere zekerheidsteller heeft krachtens het bijzonder kredietrecht [69] recht op bepaalde informatie. De overeenkomst waarbij een persoonlijke of zakelijke zekerheid wordt gevestigd, moet bepaalde gegevens vermelden. Zo moet de overeenkomst tot zekerheidstelling het gewaarborgde bedrag (en dus niet de gewaarborgde schuldvordering) weergeven. De kredietgever moet voorts een kopie van de kredietovereenkomst waarvoor een zekerheid wordt gevestigd, aan de zekerheidsteller overhandigen. De kredietgever moet deze kopie gratis overmaken aan de zekerheidsteller [70]. De zekerheidsteller moet er logischerwijze ook over geïnformeerd worden dat de kredietovereenkomst effectief gesloten is [71].

De informatieplichten van de kredietgever blijven doorlopen tijdens de duurtijd van de gewaarborgde kredietovereenkomst. De zekerheidsteller moet weten wanneer de voorwaarden van de kredietovereenkomst zouden wijzigen. De kredietgever moet hem dus hierover vooraf op de hoogte brengen [72]. Bij de wijziging van het kredietbedrag is dit zelfs een evidentie. De wijziging van het voorwerp van de overeenkomst door novatie leidt, behoudens voorafgaandelijk akkoord van de zekerheidsteller, immers tot het wegvallen van de zekerheden van de oude, initiële overeenkomst.

Hoger haalden wij reeds aan dat een zekerheidsteller moeilijker op de hoogte is van de financiële voortgang van het krediet en in het bijzonder van de opvolging van de terugbetalingen. De kredietgever moet de zekerheidsteller dus tijdig informeren dat er een betalingsachterstand is. Van zodra de consument twee termijnbedragen of minstens 1/5 van de totaal te betalen som achterstaat, ontvangt de zekerheidsteller hiervan een bericht [73]. De kredietgever licht de zekerheidsteller ook in wanneer hij de consument betalingsfaciliteiten toekent.

Ten slotte geniet de zekerheidsteller ook materiële bescherming. In beginsel kan een zekerheidsteller aangesproken worden wanneer de schuldenaar (i) zijn vervallen en opeisbare schuld niet vereffend heeft en (ii) zijn goederen eerst uitgewonnen zijn [74]. In het bijzonder kredietrecht kan de kredietgever de zekerheidsteller pas aanspreken vanaf het ogenblik dat de consument minstens twee termijnbedragen of 20% van de totale terug te betalen som of de laatste termijn niet betaald heeft. De kredietgever moet bovendien rekening houden met een wachttermijn van één maand na het versturen van de ingebrekestelling aan de consument. Pas indien de consument zijn verbintenissen na die maand nog niet is nagekomen, kan de kredietgever de zekerheidsteller aanspreken [75].

12.Voorts rijst de vraag in welke mate de zekerheidsteller verhaal heeft op de consument die betalingsfaciliteiten geniet. Het antwoord op deze vraag is verschillend naargelang de betalingsfaciliteit uitgaat van de kredietgever of van de vrederechter/beslagrechter [76]. Indien de kredietgever een betalingsfaciliteit toekent, dan kan de zekerheidsteller - ondanks en vooral in weerwil van de door de kredietgever geboden financiële ademruimte - de consument aanmanen om zich te houden aan de initiële betalingstermijnen [77]. Op grond van het gemeen recht kan een borgsteller en op grond van een a contrario-redenering van artikel VII.107, § 2 WER, elke steller van een zekerheid van de hoofdschuldenaar die een eenvoudige termijnverlening heeft gekregen, de betaling van de schuld eisen [78].

Wanneer de rechter de consument een betalingsfaciliteit toekent, kan deze laatste zich verweren tegen de zekerheidsteller. De zekerheidsteller moet zich houden aan de gerechtelijke betalingsfaciliteiten [79]. De aanspraken van de zekerheidsteller herleven echter wanneer de consument zich niet houdt aan de voorwaarden en termijnen van het rechterlijk herstelplan [80].

13.Daarnaast rijst de vraag in welke mate de zekerheidsteller zich jegens de kredietgever op de gerechtelijke betalingsfaciliteiten ten gunste van de consument kan beroepen. Het antwoord is negatief [81]. De zekerheidsteller staat garant voor de terugbetaling en kan dus - ondanks de door de gerechtelijke toegestane betalingsfaciliteiten aan de consument - door de kredietgever tot betaling aangesproken worden op de oorspronkelijke termijnen [82]. Indien de zekerheidsteller zelf in financiële moeilijkheden verkeert, dan kan hij zelf gerechtelijke betalingsfaciliteiten aanvragen [83].

14.In het verlengde van het Berliner Kindl Brauerei-arrest rijst in het kredietrecht ten slotte de vraag of de bestemming van de goederen waarop de zekerheden gevestigd zijn, het beschermingsniveau van de consument kan beïnvloeden. Een kredietgever kan de consument die om een privéwoningkrediet verzoekt, vragen om het onroerende goed waarin zijn advocatenpraktijk gevestigd is, tot zekerheid te stellen. Deze situatie deed zich voor in de zaak Costea [84]. Weinig verrassend besliste het Hof van Justitie dat de privé- of beroepsmatige bestemming van de zekerheden geen gevolgen heeft voor de kwalificatie van het krediet. Het krediet en het toepasselijke wettelijke kader beoordeelt men immers in het licht van de aard van de partijen en het al dan niet privédoeleinde waarvoor de consument het krediet sluit (personeel toepassingsgebied) [85].

Van zodra er sprake is van een kredietovereenkomst tussen een consument en een professionele kredietgever, is het doel van het krediet (roerend of onroerend) ook bepalend om een onderscheid te maken tussen het consumentenkredietrecht en het hypothecair kredietrecht [86].

15.De aard van de zekerheden heeft daarentegen een (beperkte) impact op het toepasselijke wettelijke kader. De beperkte impact heeft alles te maken met de recente verruiming van het toepassingsgebied van het hypothecair kredietrecht. Vroeger was de aard van de zekerheden bepalender voor de afbakening van het toepasselijke wettelijke kader. Het Belgisch hypothecair kredietrecht was ratione materiae slechts van toepassing indien het krediet cumulatief gesloten werd voor een onroerend doeleinde én de terugbetalingsverbintenis zeker werd gesteld met een hypothecaire zekerheid [87]. Een woningkrediet tussen een kredietgever en een consument dat enkel werd gewaarborgd door een pand (voor alle sommen) viel onder de oude wet consumentenkrediet en nadien de regels van Boek VII, Titel 4, Hoofdstuk 1 “Consumentenkrediet” WER. Vanaf 1 april 2017 [88] bestaan er voortaan twee(/drie) (sub)categorieën van hypothecaire kredieten:

• het hypothecaire krediet met een onroerende bestemming. Binnen deze hoofdcategorie vallen zowel de klassieke woningkredieten met een onroerende bestemming gewaarborgd door een hypothecaire zekerheid als de “hypothecaire” kredieten met een onroerende bestemming zonder hypothecaire waarborg;
• het hypothecaire krediet met een roerende bestemming waarbij de terugbetalingsverbintenis gewaarborgd wordt door een hypothecaire zekerheid [89].

Een woningkrediet tussen een kredietgever en een consument dat gewaarborgd wordt door een pand of een persoonlijke borgtocht, wordt dus een hypothecair krediet met een onroerende bestemming. Een autolening gewaarborgd door een (eerder) gevestigde hypotheek voor alle sommen, wordt een hypothecair krediet met een roerende bestemming. Een renovatielening zonder hypothecaire zekerheid blijft een consumentenkrediet [90]. Een renovatielening gewaarborgd door een hypothecaire zekerheid is daarentegen wel een hypothecair krediet met onroerende bestemming.

16.Enkele recente beslissingen van het Hof van Justitie herbevestigen het duale karakter tussen de consument-kredietnemer en de consument-zekerheidssteller. Hoewel zij beide als consument een zekere bescherming genieten, is deze bescherming niet dezelfde. Zij bevinden zich ook in feitelijk verschillende situaties. In afwachting van verdere harmonisatie op dit punt is de (derde-)zekerheidssteller dus aangewezen op de goodwill van nationale wetgevers.

Voortaan is het wel duidelijk dat een zekerheidssteller bescherming geniet als consument onder de algemene consumtenrichtlijnen, zoals de richtlijn 93/13/EEG en de richtlijn 2005/29/EEG, van zodra hij handelt als natuurlijke persoon voor hoofdzakelijk privédoeleinden. De aard van de hoofdverbintenis is immers geen doorslaggevend criterium meer. Men beoordeelt het toepasselijke recht en dus het beschermingsniveau door naar de hoedanigheid van de zekerheidsteller te kijken.