1.Het hierboven afgedrukte vonnis van de rechtbank van koophandel te Kortrijk, rechtsprekend in kort geding, betreft de schuldvergelijking tussen:

• de vordering van de onder gerechtelijke reorganisatie geplaatste schuldenaar op de bank tot afgifte van tegoeden die na de gerechtelijke reorganisatie op de rekening van de schuldenaar waren gestort; en
• de vordering van de bank op de schuldenaar tot terugbetaling van een geruime tijd voor de gerechtelijke reorganisatie verschaft krediet [2].

Tussen de bank en de schuldenaar was er, zoals gebruikelijk, een beding van eenheid van rekening overeengekomen, alsook een bijkomend beding dat de onderlinge verbondenheid bepaalde van alle verrichtingen tussen de bank en de schuldenaar.

De rechtbank oordeelt in casu dat schuldvergelijking kan plaatsvinden op grond van artikel 34 van de wet continuïteit ondernemingen (“WCO”) [3].

2.Artikel 34 WCO betreft de schuldvergelijking in het raam van gerechtelijke reorganisatie en houdt meer bepaald in dat schuldvergelijking tijdens de opschorting enkel toegestaan is tussen schuldvorderingen in de opschorting en schulden ontstaan tijdens de opschorting indien deze verknocht zijn.

De vereiste van samenhang in de toepassing van artikel 34 WCO is dogmatisch wat vreemd [4]. In de context van insolventie is samenhang normaal immers enkel vereist voor de schuldvergelijking na samenloop en de gerechtelijke reorganisatie leidt niet tot zulke samenloop [5]. Op grond van dit afwijkend karakter ten aanzien van het gemeen recht, wordt overwegend aanvaard dat artikel 34 WCO een uitzondering vormt op de algemene mogelijkheid tot schuldvergelijking in het raam van gerechtelijke reorganisatie, zonder dat daarbij samenhang vereist is tussen de te verrekenen vorderingen.

Artikel 34 WCO betreft enkel de wettelijke en gerechtelijke schuldvergelijking in het raam van de gerechtelijke reorganisatie. De contractuele schuldvergelijking bij gerechtelijke reorganisatie valt niet onder het toepassingsgebied van deze wetsbepaling, maar wordt volledig geregeld in de wet financiële zekerheden [6]. Tot voor kort kon contractuele schuldvergelijking op grond van deze wet quasi onbeperkt plaatsvinden in het raam van de gerechtelijke reorganisatie. Door de wet van 26 september 2011 werd evenwel een beperking ingevoerd, waardoor er thans een principieel verbod bestaat (weliswaar met ruime uitzonderingen) op contractuele schuldvergelijking die gepaard gaat met een ontbindend beding of een ontbindende voorwaarde (zogenaamde close-out-netting) in het raam van de gerechtelijke reorganisatie [7].

3.Het geannoteerde vonnis kan worden bijgetreden en vormt een mooie toepassing van artikel 34 WCO.

Ten eerste betreft het inderdaad een geval waarin een vordering ontstaan voor de gerechtelijke reorganisatie tegenover een vordering van nadien staat. De vordering van de schuldenaar op de bank tot afgifte van de na de gerechtelijke reorganisatie op zijn rekening gestorte tegoeden ontstaat immers maar na de gerechtelijke reorganisatie. Dit is een toepassing van de regel dat de vordering tot afgifte van rekeningtegoeden maar ontstaat naarmate die tegoeden op de rekening worden overgeschreven [8]. De vordering van de bank op de schuldenaar tot terugbetaling van het krediet ontstaat dan weer op het tijdstip van sluiting van de kredietovereenkomst en derhalve voor de gerechtelijke reorganisatie. Dit volgt uit de algemene regel dat een vordering ontstaat op het tijdstip dat de rechtsverhouding waaruit de vordering voortvloeit ontstaat (waarop de regel over de vordering tot afgifte van rekeningtegoeden in zekere zin een uitzondering vormt) [9].

Ten tweede zijn de te verrekenen vorderingen samenhangend. De rechtbank van koophandel oordeelt terecht dat vorderingen die door de partijen als samenhangend worden bestempeld als zodanig behandeld dienen te worden. Dit is een juiste toepassing van het principe van de externe werking van interne mechanismen (art. 1165 BW) [10]. Op basis van dit principe zijn vorderingen die door partijen als samenhangend worden overeengekomen ook intrinsiek samenhangend, zodat derden hiermee rekening moeten houden.

4.Interessant is tot slot de beschouwing van de rechtbank van koophandel dat schuldvergelijking met de vordering tot afgifte van rekeningtegoeden op grond van artikel 34 WCO geen rechtsmisbruik uitmaakt. Deze conclusie verdient goedkeuring. Schuldvergelijking op grond van artikel 34 WCO wordt door de wetgever expliciet erkend als zekerheidsinstrument in het raam van gerechtelijke reorganisatie [11]. De loutere toepassing hiervan kan dan bezwaarlijk rechtsmisbruik worden genoemd [12]. Integendeel is schuldvergelijking slechts een instrument uit het arsenaal van zekerheden waaruit een schuldeiser van de onder gerechtelijke reorganisatie schuldenaar kan en mag putten om zijn positie veilig te stellen.

Bovendien zal normaal ook de automatische werking van schuldvergelijking in de weg staan van de kwalificatie rechtsmisbruik. De automatische werking impliceert namelijk dat schuldvergelijking plaatsvindt op grond van de wet, louter door de vervulling van de voorwaarden daartoe en zonder dat bijkomend nog een rechtshandeling van de betrokken partijen vereist is (art. 1290 BW) [13]. Rechtsmisbruik veronderstelt daarentegen een handelen van de betrokken partijen.