De in dit nummer gepubliceerde arresten van het hof van beroep te Luik d.d. 6 december 2007 en 10 april 2008 en het arrest van het hof van beroep te Antwerpen d.d. 10 december 2009 behandelen dezelfde situatie. Op het ogenblik waarop de vennootschap failliet wordt verklaard, zijn de aandelen nog niet volgestort en het niet betaald gedeelte van het maatschappelijk kapitaal was nog niet opeisbaar gesteld. De curator van de faillietverklaarde vennootschap vraagt van een vennoot de volstorting van de aandelen waarop hij inschreef. Deze vennoot is echter op zijn beurt schuldeiser van de vennootschap uit hoofde van een vordering uit rekening-c­ourant. Om te ontsnappen aan de volstortingsplicht, beroept de vennoot-schuldeiser zich op de compensatie tussen de vordering inzake volstorting en de rekening-courant.

De vraag of deze wederzijdse vorderingen kunnen worden gecompenseerd, werd in dit tijdschrift onderzocht door R. Houben [1]. In zijn noot zet hij uiteen dat het antwoord op de vraag afhangt van het feit of er tussen de beide vorderingen een voldoende nauwe samenhang is. De auteur wijst op het bestaan van twee strekkingen in de rechtspraak: een meerderheidsopvatting die de samenhang tussen de beide vorderingen in de regel niet aanvaardt; een minderheidsopvatting die oordeelt dat de samenhang hieruit voortvloeit dat beide vorderingen hun oorsprong vinden in het vennootschaps­leven.

De hoven van beroep van Luik en Antwerpen opteren thans voor een genuanceerde benadering. Het enkele feit dat beide vorderingen betrekking hebben op het vennootschapsleven, achten zij onvoldoende om tot een nauwe samenhang te besluiten. Wat wordt onderzocht, is of de verrichtingen, die tot de rekening-courantvordering leidden, dezelfde finaliteit hebben als de storting van maatschappelijk kapitaal.

In zijn arresten van 6 december 2007 en 10 april 2008 neemt het hof van beroep te Luik als uitgangspunt dat de rekening-courantvordering dezelfde finaliteit heeft als de volstorting van maatschappelijk kapitaal wanneer de rekening-courantvordering voortspruit uit voorschotten die door een vennoot aan de vennootschap werden verleend om haar in staat te stellen haar maatschappelijke activiteit verder te zetten, ongeacht het feit dat er een verschil is in graad van onbeschikbaarheid. Vervolgens onderzoekt het hof in concreto of de vorderingen die de grondslag vormen voor de rekening-courant, beschouwd kunnen worden als werkelijke voorschotten aan de vennootschap en niet als bezoldigingen of andere schuldvorderingen. Om dit onderzoek mogelijk te maken, is er nood aan een regelmatige en correcte boekhouding, gestaafd met de nodige bewijsstukken. Dit bleek echter het pijnpunt in beide gevallen, zodat de samenhang niet werd aanvaard.

Het hof van beroep te Antwerpen oordeelt in zijn arrest van 10 december 2009 in dezelfde zin. Het hof stelt vast dat de rekening-courant opgebouwd is door stortingen die de vennoot deed aan de vennootschap om liquiditeitsproblemen op te vangen en betalingen die ze met eigen middelen deed aan schuldeisers van de vennootschap. Het hof hecht er ook belang aan dat het terbeschikkingstellen van geldmiddelen op lange termijn gebeurde, wat blijkt uit het feit dat de vennoot nooit gepoogd had terugbetaling te bekomen, ook niet toen het faillissement nakend was.

Bovenstaande zienswijze, die op grond van de concrete elementen de afweging maakt, besluit tot samenhang wanneer de vennoot via de rekening-courantvordering aantoonbaar bepaalde geldmiddelen ter beschikking stelde van de vennootschap. Dit brengt mee dat enkel tot samenhang kan worden besloten indien een regelmatig gehouden boekhouding kan worden voorgebracht, zodat nauwkeurig het verloop van de rekening-courant kan worden onderzocht.