1.De feiten die aan de grondslag liggen van het hierboven gepubliceerde arrest kunnen als volgt worden samengevat. Op 30 september 1986 sluiten NV Alvago en NV Vivium een verzekeringsovereenkomst. Een onroerend goed van NV Alvago wordt verzekerd tegen brand. Daarbij wordt het verzekerde kapitaal vastgelegd op 12 miljoen frank. De polis wordt namens de verzekeringnemer ondertekend door de heer Maas onder de handgeschreven vermelding “voor de NV Alvago, een bestuurder”. Nochtans bepalen haar in de bijlagen tot het Belgisch Staatsblad gepubliceerde statuten uitdrukkelijk dat onverminderd de algemene vertegenwoordigingsbevoegdheid van de raad van bestuur als college, NV Alvago ten aanzien van derden ook rechtsgeldig wordt verbonden door twee bestuurders die samen optreden.

Een half jaar later, op 19 februari 1987, ondertekenen partijen een bijvoegsel aan deze polis. Het verzekerde kapitaal wordt herleid tot 7 miljoen frank en de jaarlijkse premie wordt overeenkomstig verlaagd. Ook dit bijvoegsel wordt voor NV Alvago getekend door de heer Maas.

Op 6 maart 1987 schrijft een financiële instelling in opdracht van NV Vivium een circulaire cheque uit met betrekking tot de teruggave van het onverschuldigde premiegedeelte ingevolge de ondertekening van het bijvoegsel. Een kleine twee weken later slaat het noodlot toe en brandt het verzekerde onroerende goed af.

Nadien weigert NV Alvago de uitgeschreven cheque te innen. NV Alvago stelt dat de vermindering van het verzekerde kapitaal haar niet bindt, omdat het polisbijvoegsel slechts werd ondertekend door één bestuurder. Nu de tweehandtekeningsclausule tegenwerpelijk is aan derden, volstaat de handtekening van één bestuurder niet om de vennootschap te verbinden. NV Alvago meent bovendien dat haar onderverzekering het gevolg is van een aan NV Vivium toe te schrijven beroepsfout van een van haar aangestelden. Meer in het bijzonder stelt de verzekeringnemer dat op inspecteur Joppen, aangestelde van NV Vivium, een informatieplicht als vakman rustte en hij haar volledig had moeten inlichten en waarschuwen voor de risico's die gepaard gaan met een reductie van het verzekerde kapitaal.

Op 14 augustus 1987 vordert NV Alvago voor de rechtbank van eerste aanleg dat voor recht wordt gezegd dat het verzekerd bedrag vastgesteld moet blijven op 12 miljoen frank. In eerste aanleg wijst de rechtbank van koophandel waarnaar de zaak was verwezen, deze vordering af. De rechtbank oordeelt dat het bijvoegsel één geheel en hetzelfde contract uitmaakt met de initiële polis en dat het verzekerde kapitaal is vastgelegd op 7 miljoen frank. Ook in hoger beroep haalt NV Alvago bakzeil. Daarop trekt de vennootschap naar het Hof van Cassatie. Ze stelt dat ze in haar beroepsconclusie heeft geargumenteerd dat haar onderverzekering het gevolg was van een aan de verzekeraar toe te schrijven beroepsfout, en dat het hof van beroep dit verweer niet beantwoord heeft. In een arrest van 13 maart 2003 oordeelt het Hof van Cassatie dat dit middel gegrond is, en verwijst de zaak naar het Brusselse hof van beroep. In het hierboven gepubliceerde arrest verklaart ten slotte ook dit hof de vordering van NV Alvago ongegrond.

2.Dit arrest is interessant, nu het een relevant vertegenwoordigingsvraagstuk voor het voetlicht plaatst. Kan een NV waarvan de statuten een tweehandtekeningsclausule bevatten toch verbonden zijn door het optreden van één enkele bestuurder (zie nrs. 3-4)? Ook de vermeende fout van de verzekeringsinspecteur die erin bestaat de verzekeringnemer niet te informeren over de nadelen van een verlaging van het verzekerde kapitaal verdient bijzondere aandacht (zie nr. 5).

3.In beginsel wordt een NV collegiaal vertegenwoordigd. Van dit principe kan nochtans worden afgeweken. Overeenkomstig artikel 522 § 2 W.Venn. kunnen de statuten aan een of meer bestuurders bevoegdheid verlenen om alleen of gezamenlijk (i.e. de zogenaamde twee- of meerhandtekeningsclausule) de vennootschap te vertegenwoordigen [2]. Deze clausules kunnen aan derden worden tegengeworpen, indien zij betrekking hebben op de volledige vertegenwoordigingsbevoegdheid: bevoegdheidsbeperkingen opgenomen in dergelijke clausules zijn immers niet tegenwerpelijk aan derden te goeder trouw [3]. Bovendien moeten zij bij uittreksel in de bijlagen tot het Belgisch Staatsblad worden bekendgemaakt [4].

4.In de statuten van NV Alvago was een geldige tweehandtekeningsclausule opgenomen, en werden de polis en het bijvoegsel door één enkele bestuurder getekend. Toch besluit het hof van beroep in het hierboven gepubliceerde arrest tot de gebondenheid van NV Alvago aan de vermindering van het verzekerde kapitaal, zoals voorzien door het bijvoegsel. Het hof komt tot dit besluit op grond van een aan NV Alvago toerekenbare schijn waarop NV Vivium mocht vertrouwen.

Sinds het cassatiearrest van 20 januari 2000 staat het vast dat de schijn toerekenbaar dient te zijn aan de schijnlastgever [5]. In casu wordt de toerekenbaarheid gestaafd aan de hand van verschillende argumenten. Zo benadrukt het Hof dat ook de oorspronkelijke polis namens de verzekeringnemer uitsluitend door de heer Maas was ondertekend. Nadien betaalde de vennootschap alle premies, waardoor ze de schijn wekte dat de heer Maas namens haar over de polis mocht onderhandelen. Zij heeft geen enkel voorbehoud gemaakt, waardoor NV Vivium er rechtmatig op mocht vertrouwen dat het polisbijvoegsel eveneens de verzekeringnemer zou verbinden. Dit vertrouwen werd bovendien versterkt doordat NV Alvago de terugbetaling van het premieoverschot pas weigerde nadat het schadegeval zich had voorgedaan.

De vraag rijst of NV Vivium die zich op de schijnvertegenwoordiging wenst te beroepen, wel te goeder trouw kan zijn, nu de miskende tweehandtekeningsclausule in het Belgisch Staatsblad is gepubliceerd. Algemeen wordt aangenomen dat een derde in dergelijke omstandigheden zelden het bestaan van een toerekenbare schijn van vertegenwoordiging kan inroepen vermits hij geacht wordt de wet te kennen en gelet op het wettelijke systeem van openbaarmaking [6]^, [7]. Toch kunnen bepaalde omstandigheden rechtvaardigen dat de derde het vennootschapsregister niet consulteert [8]. Omstandigheden waarop de schijn wordt gebaseerd ondanks het wettelijke systeem van openbaarmaking mogen nochtans niet lichtzinnig worden aangenomen: “La faveur de la théorie de l'apparence, car c'est bien une faveur, ne doit pas dégénérer en un antidote à la crédubilité et à la nonchalance” [9]. Het hof van beroep neemt in casu het bestaan van dergelijke omstandigheden aan. Nu NV Alvago de oorspronkelijke polis die eveneens slechts door één bestuurder ondertekend was, zonder opmerking of voorbehoud uitvoerde [10], kwam het niet aan de verzekeraar toe om in het kader van de onderhandeling over het bijvoegsel de statuten van de NV alsnog op te vragen.

5.NV Alvago steunt zijn vordering tegen NV Vivium mede op een beweerde beroepsfout van een aangestelde van laatstgenoemde. De verzekeringsinspecteur van NV Vivium zou NV Alvago niet hebben gewezen op de risico's verbonden aan de reductie van het verzekerde kapitaal.

Ook dit argument wordt door het Brusselse hof van beroep verworpen. NV Alvago werd bij de ondertekening van de polis en van het bijvoegsel telkens bijgestaan door BVBA Eurimo, een verzekeringsmakelaar die zich net als NV Alvago eveneens bezig hield met de in- en verkoop van onroerend goed. Het hof benadrukt dat het de verzekeringstussenpersoon is die de belangen moet behartigen van de verzekeringnemer en hem moet voorlichten en adviseren over de verschillende verzekeringsproducten die hem interesseren [11]^, [12]. Van een werknemer van de verzekeraar kan een dergelijke onpartijdige en onafhankelijke houding daarentegen niet worden verwacht. Bovendien bewijst NV Alvago niet dat de verzekeringsinspecteur de reductie zou aangeraden hebben. Meer nog, dit valt te betwijfelen, nu hij daarmee zou hebben gehandeld tegen de belangen van zijn werkgever. Zelf wijst de verzekeringsinspecteur van NV Vivium er bovendien op dat hij niet eens betrokken was bij de vermindering van het verzekerde kapitaal, nu een wijziging van een polis rechtstreeks aan de productieafdeling van de verzekeringsmaatschappij wordt doorgegeven en de inspecteurs de polissen niet verder opvolgen. Het frappante aan deze zaak is dat de heer Maas die de polis en het bijvoegsel tekende als bestuurder van NV Alvago eveneens optrad als zaakvoerder van BVBA Eurimo, verzekeringsmakelaar van NV Alvago. Daardoor mocht de verzekeringsinspecteur er a fortiori vanuit gaan dat de NV Alvago met de vereiste deskundigheid werd geadviseerd.