De wetgever had de bedoeling om de bepalingen van de wet op de landverzekeringsovereenkomst snel toe te passen op de bestaande verzekeringsovereenkomsten. De wetgever week daarom af van de algemene regel dat de nieuwe wet eerbiedigende werking heeft ten aanzien van de oude wet en voorzag in een specifieke overgangsregeling: de nieuwe wetsbepalingen worden hetzij onmiddellijk, hetzij met enig uitstel van toepassing op de bestaande overeenkomsten. De talrijke betwistingen tonen aan dat de regeling evenwel geen sluitend antwoord geeft op alle vragen. De reden hiervoor is dat de overgangsrechtelijke bepalingen het stilzwijgen bewaren over de juiste draagwijdte van de toepassing van de nieuwe wetsbepalingen op de bestaande overeenkomsten. Zij laten in het bijzonder na om het aanknopingspunt te bepalen dat aanduidt welke wet, de oude of de nieuwe, van toepassing is. Dit aanknopingspunt of relevante rechtsfeit is afhankelijk van het wetsartikel in kwestie en de precieze rechtsverhouding die voorligt [2]. Mogelijke aanknopings­punten zijn: het ongeval, het voorvallen van de schade, het instellen van de vordering door de benadeelde of de definitieve afhandeling van het schadegeval. Het komt aan de rechter toe om dit aanknopingspunt te achterhalen aan de hand van de tekst en de achterliggende bedoeling van de wetgever. Slechts wanneer deze benadering geen soelaas biedt, moet aansluiting worden gezocht bij de algemene principes van overgangsrecht, waarbij dan wordt nagegaan welk rechtsfeit doorgaans wordt beschouwd als het juridische zwaartepunt van de rechtsverhouding [3].

In een arrest van 6 april 2006 heeft het Hof zich andermaal uitgesproken over de werking in de tijd van de wet op de landverzekeringsovereenkomst en meer bepaald van het artikel 82. Krachtens deze bepaling dient de verzekeraar steeds de interest op de in hoofdsom verschuldigde schadevergoeding te betalen zelfs boven de dekkingsgrenzen. Aldus werd een einde gemaakt aan de onzekerheid over de omvang van de verplichtingen van de verzekeraar. In duidelijke bewoordingen bevestigt het Hof vooreerst het belang van het aanknopingspunt voor de toepassing van de specifieke overgangsregeling waarvan sprake in artikel 148 van de wet op de landverzekeringsovereenkomst. Deze regeling houdt volgens het Hof in dat artikel 82 op een lopende overeenkomst toepasselijk is met betrekking tot rechtsfeiten die de wet van 25 juni 1992 bepalend acht voor de rechtsverhouding tussen de verzekerde en de verzekeraar en die zich hebben voorgedaan vanaf haar inwerkingtreding [4]. Het Hof laat er vervolgens geen twijfel over bestaan dat het ongeval, dat tot de schadevergoeding aanleiding geeft, het aanknopingspunt is voor de toepassing van deze bepaling. De nieuwe regeling kan derhalve pas worden toegepast op de lopende overeenkomsten indien het ongeval zich in de tijd situeerde nadat artikel 82 van toepassing werd op de tussen de partijen gesloten verzekeringsovereenkomst [5]. In casu stelden de appelrechters vast dat het ongeval plaats vond in 1989, terwijl artikel 82 slechts van toepassing was vanaf 1 januari 1994. Derhalve konden zij volgens het Hof niet oordelen dat de verzekeringsmaatschappij op grond van artikel 82 dekking diende te verlenen voor de interesten en kosten vanaf 1 januari 1994. Het Hof heeft hier aansluiting gezocht bij het aanknopingspunt dat de wetgever doorgaans aanvaardt voor een vergelijkbare rechtsverhouding. Met betrekking tot regels die een nieuwe aansprakelijkheid invoeren, geldt het schadeverwekkend feit als relevant rechtsfeit [6]. De nieuwe regeling kan dan enkel worden toegepast indien het schadegeval zich voordeed na de inwerkingtreding van de nieuwe bepaling. Ten aanzien van regels die louter de betalings­modaliteiten of de berekening van de vergoeding betreffen, kijkt de rechtspraak daarentegen naar het moment waarop de betaling wordt gedaan of de vergoeding definitief wordt vastgesteld, ongeacht het ogenblik waarop het schade­verwekkende feit zich heeft voorgedaan [7]. Artikel 82 houdt onbetwistbaar een verzwaring in van de verplichtingen van de verzekeraar, doordat de verzekeraar wordt geconfronteerd met uitgaven die op voorhand niet waren ingecalculeerd [8]. Om die reden dient deze bepaling te worden onder­gebracht in de eerste categorie en zal de regeling die toepasselijk is op het ogenblik waarop het schadeverwekkende feit zich heeft voorgedaan, bepalen of er al dan niet vergoeding is verschuldigd [9]. Concreet betekent dit dat de verzekeraar in het voorliggende geval niet gehouden is dekking te verlenen voor de interesten en kosten boven de dekkingsgrens.

De oplossing van het Hof van Cassatie lijkt opmerkelijk nu het hof van beroep had gemeend het aanknopingspunt te kunnen vinden in de tekst van de wet en aan deze benadering de voorkeur moet worden gegeven boven de toepassing van de algemene overgangsrechtelijke principes [10]. Het hof van beroep te Gent vond het aanknopingspunt voor de toepassing van artikel 82 meer bepaald in het artikel 77 van de wet op de landverzekeringsovereenkomst [11]. Hoewel deze bepaling enkel een omschrijving geeft van het toepassingsgebied van de bepalingen van het derde hoofdstuk van de landverzekeringswet dat handelt over de aansprakelijkheidsverzekeringen, zou hieruit kunnen worden afgeleid dat de wetgever “het voorvallen van de schade” als het zwaartepunt van de dekkingsverhouding aanziet [12]. Dit wordt overigens bevestigd door het artikel 78, dat in zijn eerste paragraaf de verzekeringswaarborg koppelt aan “de schade voorgevallen tijdens de duur van de overeenkomst”. Vanaf het ogenblik dat artikel 82 van toepassing wordt op de lopende overeenkomst, moet deze overeenkomst volgens de appelrechters aldus in die zin worden begrepen dat de verzekeraar ook boven de dekkingsgrenzen instaat voor de betaling van de interesten op de in hoofdsom verschuldigde schadevergoeding. De interest die zich na dat tijdstip realiseert, is dan schade waarvoor de verzekeraar moet instaan.

De uitdrukkelijke afwijzing door het Hof van Cassatie van deze originele stelling kan evenwel worden verklaard vanuit de wetsgeschiedenis van de artikelen 77 en 78. Deze bepalingen werden immers pas bij wet van 16 maart 1994 in die zin gewijzigd dat de verzekeringswaarborg zich uitstrekt tot de schade voorgevallen tijdens de duur van de overeenkomst. Voordien legde de wetgever in deze bepalingen de klemtoon op de schadeverwekkende gebeurtenis, d.i. het feit waaruit de schade is ontstaan [13]. Het aldus gewijzigde artikel 77 is slechts in werking getreden op 4 mei 1994. Nu de wetgever in de wet van 16 maart 1994 geen specifieke overgangsbepalingen uitwerkt met betrekking tot deze bepaling, blijft het oude artikel 77 overeenkomstig het principe van de eerbiedigende werking derhalve van toepassing op de overeenkomsten die voor deze datum werden gesloten. De wetgever voorziet wel een bijzondere regeling voor de toepassing van het nieuwe artikel 78 op de lopende verzekeringsovereenkomsten. De nieuwe bepaling is krachtens artikel 14 van de wet van 16 maart 1994 van toepassing op de overeenkomsten die zijn gesloten, gewijzigd, vernieuwd of omgezet sedert 21 september 1992, uitgezonderd voor de schadegevallen waarvoor reeds een aangifte werd gedaan vóór 4 mei 1994. Het gewijzigde artikel 78 heeft dus geen gevolgen voor de schadegevallen die reeds voor die datum werden aangegeven. Het is derhalve moeilijk aanvaardbaar dat de latere wetswijziging het zwaartepunt van de rechtsverhouding tussen de verzekerde en de verzekeraar zou wijzigen op een ogenblik dat deze nieuwe bepalingen op deze verhouding niet van toepassing zijn. Zolang de gewijzigde artikelen 77 en 78, zoals in casu, niet van toepassing zijn op de lopende overeenkomst, geldt de schadeverwekkende gebeurtenis als het zwaartepunt van de dekkingsverhouding

Het cassatiearrest van 6 april 2006 is het voorlopige eindpunt van een lange reeks. De discussie in rechtsleer en rechtspraak over de werking in de tijd van haast elke bepaling van de landverzekeringswet legt het hiaat in de wetgeving bloot. De Nederlandse wetgever trok hieruit terecht lering, getuige hiervan de overgangsbepalingen van de nieuwe verzekeringsregeling [14]. Het verdient aanbeveling dat ook de Belgische wetgever hieraan bij toekomstige wetswijzigingen bijzondere aandacht zal besteden.